Duchowieństwo diecezji sand. - miękka

Zryw niepodległościowy 1863r. był ściśle powiązany z religijną motywacją społeczeństwa i katolicką tożsamością narodu. Uwidoczniło się to w zespoleniu ze sobą dwóch popularnych wówczas haseł: obrony wiary i wolności ojczyzny. Ludzie Kościoła nie pozostali obojętni na te wezwania. Nie znaczy to, że wszyscy solidarnie i jednomyślnie opowiedzieli się za walką zbrojną. Postawy duchowieństwa rzymskokatolickiego, podobnie jak innych grup społecznych w Królestwie Polskim, były bardzo zróżnicowane. Bezpośredni udział księży w insurekcji - wbrew twierdzeniu wielu badaczy - nie był też powszechny.